Piyasaya Yön Veren Güncel Finans Haberleri

Ava Labs Kurucusu ve CEO’su Emin Gün Sirer, kripto para piyasalarında güvenin geri gelmesini iki koşula bağlarken, 2 yıl içinde piyasanın 10 trilyon doları aşmasını beklediğini söyledi.

Blockchain ve kripto para dünyasının önde gelen isimlerinden biri olan Ava Labs Kurucusu ve CEO’su Emin Gün Sirer, herkesin aklındaki sorunun ‘Kriptoda güvenin nasıl geri geleceği’ olduğunu söyledi.

Bloomberg HT televizyonunda Sefer Yüksel’in hazırlayıp sunduğu Kripto Para programına konuk olan Sirer, bu güvenin gelmesi için iki gelişme olması gerektiğinin altını çizerek, bunlardan ilkinin ise regülasyonlar olduğunu vurguladı. Sirer, “Regülasyonların değişmesi lazım. ABD’deki herkes bunun bilincinde. Yeni gelecek regülasyonların da Borsaları yurtdışına, merdiven altlarına itmek yerine ABD bünyesinde bulundurmak, var olan regülatif sistemin içerisine almak en önemli unsurlardan bir tanesi. İkinci olarak da kullanıcı kitlesinin kriptonun getirdiği ve kriptonun sağladığı en önemli özellik olan FTX gibi bir merkeze paramızı emanet etmek yerine tamamen onchain olarak kriptoyu direkt kullandığımız zaman çok daha iyi sonuçlar alacağız” diye konuştu.

bloomberght.com internet sitesinde yayınlanan sözkonusu habere aşağıdaki linkten ulaşabilirsiniz:

https://www.bloomberght.com/kriptoda-guvenin-geri-gelmesi-icin-iki-gelisme-sart-2322215

• Nasdaq-100 endeksi, 2022 yılının son günlerine yatırımcıların teknoloji hisselerindeki satışlarını sürdürmesiyle Çarşamba günkü seansta son iki ayın en düşük seviyelerini test etti. iPhone tedariki endişelerinin sürmesi ve Apple’ın tedarikçilerinden Foxconn’un ana üretim tesisinde yaşanan istihdam sıkıntılarının etkisiyle %3 değer kaybeden Apple (NASDAQ: AAPL) hisseleri, Nasdaq-100’ün düşüne öncülük etti. Nasdaq-100 endeksi Çarşamba gününü %1,32 değer kaybıyla tamamladı.
•
• Çinli lityum üreticisi Sinomine Resources Group Yönetim Kurulu Başkanı, lityum fiyatlarındaki kademeli düşüş trendinin 2023’te sürmesini beklediklerini açıkladı. Artan madencilik faaliyetleri lityum tedarikine katkıda bulunarak fiyatlarda yumuşamaya neden olabilir. Yine de yüksek talep ve sıkışık piyasa nedeniyle fiyatlarda düşüş beklentisine rağmen madencilerin kar marjlarının oldukça yüksek kalacağı belirtiliyor.
• Amazon.com'un spor içeriğine odaklanacak ve Prime Video’dan bağımsız olacak bir uygulama üzerinde çalıştığı bildirildi. Halihazırda, Ulusal Futbol Ligi'nin “Perşembe Gecesi Futbolu” franchise'ı ve İngiltere’deki Premier Lig futbol maçlarının yayıncılık haklarına sahip olan Amazon, böylece kendini spor programların yayıncılık lideri olan Walt Disney ile daha iyi rekabet edebilecek şekilde konumlandırıyor. Seans öncesi işlemlerinde Amazon (NASDAQ: AMZN) %1,00 yükseldi.
• Pinduoduo ve Full Truck Alliance Co dahil olmak üzere ABD Borsalarında işlem gören büyük Çinli şirketlerin, Hong Kong Borsası’ndaki halka arz planlarıını askıya aldığı bildirildi. Açıklanan bu haber, ABD muhasebe gözlemcisinin Çin şirketlerinin teftiş ve soruşturmasının yapılmasına izin verecek şekilde finansal raporlarına ilk kez tam erişime sahip olduğunu açıklamasının ve böylece yaklaşık 200 Çinli şirketin ABD Borsaları kotundan çıkarılma riskinin ortadan kaldırılmasının ardından geldi. Seans öncesi işlemlerde Pinduoduo (NASDAQ:PDD) %1,09 yükseldi.
• TSMC, bugün Tayvan'ın güneyinde bulunan Tainan kampüsünde gelişmiş 3 nanometre çiplerin seri üretimine başladı. Böylece TSMC, Samsung Electronics Co.'yu takiben, yeni nesil iPhone'lar, internet sunucuları ve süper bilgisayarlarda kullanılması beklenen teknolojinin üretimine başlamış oldu. Seans öncesi işlemlerde TSMC (NYSE: TSM) %1,24 yükseldi.
• ABD'li petrol devi Exxon Mobil, petrol üreticilerine ek vergi getirmeyi kararlaştıran Avrupa Birliği'ne dava açtı. Exxon Mobil, Avrupa Birliği’nin vergiyi uygulayarak yasal yetkisini aştığını ileri sürdü. Exxon sözcüsü, Exxon'un artık Avrupa'da "milyarlarca euroluk yatırımları" değerlendirirken söz konusu vergiyi dikkate alacağını belirterek "Buraya yatırım yapıp yapmamamız, öncelikle Avrupa'nın ne kadar çekici ve küresel olarak rekabetçi olacağına bağlı." değerlendirmesinde bulundu. Seans öncesi işlemlerde Exxon Mobil (NYSE: XOM) %0,27 geriledi.
• İsviçreli ilaç üreticisi Novartis, Novartis’in Exforge hipertansiyon ilacının jenerik versiyonlarının ABD'de piyasaya sürülmesini geciktirmeye çalıştığını iddia eden rekabet davasını sonlandırmak amacıyla 245 milyon$ ödeyeceğini duyurdu. CVS Health, Kroger, Rite Aid ve Walgreens Boots Alliance, 2018'de başlamış söz konusu davadaki davacılar arasında yer alıyor. Seans öncesi işlemlerde Novartis (NYSE: NVS) %0,79 yükseldi.

 

Yurt Dışı Vadeli Sözleşme Önerileri

Soya Fasulyesi Mart Vade Sözleşmesi

21 günlük ortalaması üzerinde yükselen dipler oluşturan Soya Fasulyesi sözleşmesi 15,09$ yatay trend direnci üzerinde kapanış aldı.
15,09$ desteği yakınlarından, 15,04$ altında zarar kes çalıştırmak kaydıyla, 15,23$ ve 15,40$ yatay trend dirençleri hedefli uzun pozisyon alınmasını öneriyoruz.
Soya Fasulyesi sözleşmesi 15,09$ desteğini aşağı kırarsa, 15,18$ üzerinde zarar kes çalıştırmak kaydıyla, 14,92$ yatay trend desteği ve yatay trend desteği ile 21 günlük ortalama desteğinin kesiştiği 14,76$ hedefli kısa pozisyon alınmasını tavsiye ediyoruz.
ABD CBOT Borsası’nda işlem gören 1.000 Buşel büyüklüğündeki 1 adet mini Soya Fasulyesi sözleşmesinde 770$ başlangıç teminatıyla işlem yapabilirsiniz.

Altın Şubat Vade Sözleşmesi
Altın sözleşmesi 1843$ direncini test ettikten sonra gelen kar satışlarının etkisiyle yeniden 1820$ altında işlem görüyor.
Yükseliş trendi boyunca önemli bir destek görevi gören 21 günlük ortalamanın belirlediği 1800$ desteğine doğru geri çekilmelerde, 1787$ altında zarar kes çalıştırmak kaydıyla 1820$ ve 1843$ yatay trend dirençleri hedefli uzun pozisyon alınmasını öneriyoruz.
200 günlük ortalama desteği olan 1787$ aşağı kırılırsa, 1800$ üzerine zarar kes çalıştırmak kaydıyla 1750$ yatay trend desteği hedefli kısa pozisyon alınabilir.
ABD COMEX Borsası’nda işlem gören 10 ons büyüklüğündeki 1 adet mikro Altın sözleşmesinde 693$ başlangıç teminatıyla işlem yapabilirsiniz.


PhillipCapital Menkul Değerler A.Ş.
www.phillipcapital.com.tr
 

                                  ***
                               Yasal Uyarı
 
  Burada yer alan yatırım bilgi, yorum ve tavsiyeler yatırım danışmanlığı kapsamında değildir.Yatırım danışmanlığı hizmeti ; aracı kurumlar, portföy yönetim şirketleri, mevduat kabul etmeyen bankalar ile müşteri arasında imzalanacak yatırım danışmanlığı sözleşmesi çerçevesinde sunulmaktadır.Burada yer alan yorum ve tavsiyeler, yorum ve tavsiyede bulunanların kişisel görüşlerine dayanmaktadır.Bu görüşler mali durumunuz ile risk ve getiri tercihlerinize uygun olmayabılır.Bu nedenle, sadece burada yer alan bilgilere dayanılarak yatırım kararı verilmesi beklentilerinize uygun sonuçlar doğurmayabilir.

•Lockheed Martin, tüm opsiyonlar dahil 527,74 milyon $'ı geçmeyecek bir değere sahip bir sözleşme
imzaladı. Bu sözleşme UCA, Entegre Hava ve Füze Savunma yeteneklerini bir Aegis Guam Sistemine
uygulamak için Aegis Silah Sisteminin performansını genişletiyor. Çalışma, ihale tarihinden 31 Aralık
2027'ye kadar performans süresiyle New Jersey, Moorestown'da gerçekleştirilecek.
•The Information'a göre Amazon.com, Prime Video akış birimine yatırım yapmaya devam etme hamlesinin
bir parçası olarak spor izlemek için bağımsız bir uygulama planlıyor. Böyle bir uygulamanın ne zaman
geleceğinin belli olmadığı ifade edildi. Amazon'un mevcut canlı spor yayınları, bazı Premier Lig futbol
maçları ve Yankees beyzbolunun yanı sıra NFL'nin Perşembe Gecesi Futbolu için özel hakları içeriyor.
•Pfizer, bugün şirketin hemofili B için araştırma amaçlı gen tedavisi olan fidanacogen elaparvovec'in,
hastalığın orta derecede şiddetli sahip BENEGENE-2 adlı bir Faz 3 denemesinde birincil denemeyi bitirdiğini
söyledi. 40 denekli denemeden elde edilen üst düzey verileri açıklayan şirket, tek seferlik infüzyonun
BENEGENE-2'deki birincil son noktayı karşıladığını ve yıllık kanama oranı açısından bakım standardı Faktör
IX'a (FIX) göre aşağılık ve üstünlüğe işaret ettiğini söyledi.
•Exxon Mobil'in, yüksek kazanç sağlayan fosil yakıt üreticilerine ek vergi getirmeyi kararlaştıran Avrupa
Birliği'ne (AB) dava açtığı bildirildi. The Financial Times gazetesinde yer alan habere göre, dava Exxon'un
Alman ve Hollandalı yan kuruluşlarınca Lüksemburg'daki Avrupa Genel Mahkemesinde açıldı. Exxon'un
Sözcüsü Casey Norton, konuya ilişkin, yüksek enerji maliyetlerinin aileler ve şirketler üzerinde ağır bir yük
oluşturduğunun farkında olduklarını ancak söz konusu verginin ters etki yarattığını ve yatırımcı güvenine
zarar vereceğini, yatırımı caydıracağını ve ithal enerjiye bağımlılığı artıracağını belirtti. Exxon'un son 10
yılda Avrupa'da rafineri projelerine 3 milyar dolar harcadığına işaret eden Norton, şirketin Avrupa'nın
Rusya'dan enerji ithalatını azaltmakta zorlandığı bir dönemde üretimi artırdığını kaydetti.
•Elon Musk, Tesla çalışanlarına, "hisse senedi piyasasındaki çılgınlığa kafayı takmamalarını, uzun vadede
Tesla'nın dünyanın en değerli şirketi" olacağını söyledi. Tesla hisseleri hem Elon Musk’ın Tesla hisselerini
satması hem de yaşanan ekonomik gelişmelere paralel olarak Aralık ayında % 40 değer kaybetti.
•ABD savunma devi Lockheed Martin'e bağlı Sikorsky, Boeing ile geliştirdiği helikopteri ile katıldığı ancak
Textron'a bağlı Bell şirketinin kazandığı "Geleceğin Uzun Menzilli Taarruz Helikopteri" (FLRAA) ihalesinin
sonucunu Sayıştay'a taşıdı. Sayıştay'ın en geç 7 Nisan 2023'e kadar karar vermesi gerekiyor. Sonuçları 5
Aralık 2022'de ilan edilen ihaleye, Sikorsky ve Boeing'in ortak projesi olan Defiant koaksiyel çift rotorlu
helikopteri ile Bell şirketinin tiltrotor V-280 Valor helikopteri katılmış ve ihaleyi Bell kazanmıştı. Değeri 1,3
milyar dolar olan sözleşme 2030'lara kadar sürecek. Taahhüt edilen tüm helikopterler ABD ordusu
tarafından satın alındığında sözleşmenin değeri 7 milyar dolara ulaşmış olacak. ABD dışında yabancı
müşterilere de satışı ve hizmetteki helikopterlerin idamesiyle projenin değerinin toplamda 70 milyar doları
aşması bekleniyor.

 Ikon Menkul
 ikonmenkul.com.tr

***
                        Yasal Uyarı
 
  Burada yer alan yatırım bilgi, yorum ve tavsiyeler yatırım danışmanlığı kapsamında değildir.Yatırım danışmanlığı hizmeti ; aracı kurumlar, portföy yönetim şirketleri, mevduat kabul etmeyen bankalar ile müşteri arasında imzalanacak yatırım danışmanlığı sözleşmesi çerçevesinde sunulmaktadır.Burada yer alan yorum ve tavsiyeler, yorum ve tavsiyede bulunanların kişisel görüşlerine dayanmaktadır.Bu görüşler mali durumunuz ile risk ve getiri tercihlerinize uygun olmayabılır.Bu nedenle, sadece burada yer alan bilgilere dayanılarak yatırım kararı verilmesi beklentilerinize uygun sonuçlar doğurmayabilir.

WALL STREET’te BUGÜN

ABD endeksleri, 2008’den sonra en kötü yıllarını bitirmeye hazırlanırken vadeli endekslerde %0,20 - %0,70 arasında alımlar gözleniyor. Avatar filmi vizyona girmesinin ardından 1 mlr $’dan fazla hasılata ulaştı. Resmi yapımcı Walt Disney hisselerinde de alımlar söz konusu. S&P 500’deki 11 sektörde de yükseliş gözlenirken fırtınanın etkisini azaltmaya başladığına ilişkin haber akışı ile havayolu şirketleri toparlanıyor. Ekonomik takvimde takip edilecek önemli bir gelişme bulunmuyor.

Pre - Market’ta En Hareketli Hisseler

TG Therapeutics Inc. (NASDAQ: TGTX) - TGTX, ABD sağlık otoritelerinden (FDA) MS hastalığına yönelik ilacı için onay aldı. Hisse piyasa öncesinde %2 arttı. ABD Gıda ve İlaç İdaresi'nin onayı, bu yılın başlarında şirketin lenfatik kanser ilacını piyasadan geri çekmesinin ardından mali durum açısından pozitif değerlendiriliyor. TG Therapeutics, Briumvi isimli ilacı 2023'ün ilk çeyreğinde piyasaya sürmeyi beklediğini söyledi ancak fiyatlandırmasına ilişkin ayrıntı vermedi. Jefferies analisti Chris Howerton, onaylanmadan önce ilacın hasta başına yıllık 30.000 $ aralığında fiyatlandırılmasını beklediğini söyledi.

Netflix Inc. (NASDAQ:NFLX) - Wolf Research, şirketin derecelendirmesini sektör üstü performans olarak korurken hedef fiyat beklentisi 349 $’a yükseltti. Bu da %20 getiri potansiyeline işaret ediyor. NFLX %1 yükseldi.

Cal-Maine Foods (NASDAQ:CALM) - Cal-Maine, merkezi Mississippi'de bulunan ABD’nin en büyük taze yumurta üreticisidir. Şirket, üç aylık kazançlarının Wall Street tahminlerini aşmasına rağmen piyasa öncesi işlemlerde %4,9 düştü. Cal-Maine, bir kuş gribi salgınının yumurta arzını sınırlamaya devam etmesi ve fiyatları keskin bir şekilde yükseltmesi nedeniyle bu çeyrekte de rekor satışlar bildirdi. Böylelikle şirket 6.çeyrekte de hasılat da artış kaydetti. Şirket ayrıca Çarşamba günü itibariyle üretim tesislerinin hiçbirinde pozitif kuş gribi testi olmadığını söyledi. Hasılat, 2021'in aynı çeyreğine kıyasla %266 arttı. Yıl başından bugüne kadar hisseler %74,7'lik büyük bir artış göstererek sektördeki Archer-Daniels-Midland (NYSE:ADM) (%40), Tyson Foods (NYSE:TSN) (%-29,6), Bunge (NYSE:BG) (%6), gibi diğer önemli isimleri geride bıraktı.

Lockheed Martin (NYSE:LMT) - Lockheed Martin’in Skorsky birimi, Textron’a (TXT) bir ABD Ordusu helikopteri sözleşmesi verilmesine itiraz ediyor. ABD tarihinin en önemli ihalelerinden biri geçtiğimiz günlerde sonuçlanmıştı. ABD ordusu envanterindeki UH-60 Blackhawk helikopterinin yerini almak üzere açılan Geleceğin Uzun Menzilli Taarruz Helikopteri (FLRAA) ihalesini Bell şirketi V-280 Valor ile kazanmıştı. Toplamı 40 milyar $’a çıkacak alımı Bell’in kazanmasının ardından Lockheed Martin ve Boeing’ten itiraz geldi. Lockheed Martin Skorsky Başkanı Paul Lemmo, sözleşme için çeşitli tekliflerin gerektiği gibi değerlendirilmediğini söyledi. LMT %0,50 yükselişte.

General Electric (NYSE:GE) - General Electric, yeni yılın başlangıcı için sağlık bölümü olan GE Healthcare Technologies’in bölünme planınına ilişkin ayrıntılarını açıkladı. Wall Street Journal'a göre, bölünecek şirketin değeri yaklaşık 31 milyar $. 16 Aralık itibari ile GE hissesine sahip hissedarlar, sahip oldukları her üç hisse için yeni GE HealthCare Technologies Inc.'de bir hisse alacak. Bölünme piyasalar kapandıktan sonra 4 Ocak olarak belirlendi ve yeni hisseler Nasdaq'ta GEHC sembolü altında işlem görecek. GE HealthCare, MRI makineleri ve diğer tıbbi ekipman üretiyor. GE HealthCare bir şirkete dönüştürülecek ve GE HealthCare Technologies Inc olarak yeniden adlandırılacak. General Electric ilk olarak Kasım 2021'de 2024'ün başlarında üç ayrı halka açık şirkete bölünme planlarını duyurdu. Bölünmenin ardından GE, GE HealthCare adi hisselerinin tedavüldeki hisselerinin %19,9'a kadarını elinde tutacak. GE %1 yükselişte.

NIO Inc Class A ADR (NYSE:NIO) - Morgan Stanley, Çinli elektrikli araç üreticisinin 4Ç teslimat tahminini 38,5-39,5 bin adede (43-48 binden) düşürmeye karar vermesinin ardından Nio için 16,10 $ fiyat hedefini yineledi. Bu da hissede yaklaşık %60 yükseliş potansiyeli anlamın geliyor. Kuruma göre, beklentilerdeki düşüş esas olarak teslimatlarda ve üretimde Kovid kaynaklı kesintileri ve ayrıca büyük şehirlerde artan vakaların neden olduğu devam eden tedarik kısıtlamalarını yansıtıyor. Analistler, beklentilerdeki aşağı yönlü revizyonun NIO'nun hisse senedi performansını düşürebileceğini, ancak keskin satışın tetiklenmeyeceğini belirtti. Morgan’a göre Çin'in yeniden açılmasının yansımaları sektör çapında ve muhtemelen geçici olabilir. Önümüzdeki aylarda pazarda yeniden mağaza trafiği ve sipariş alımındaki canlanma hızına odaklanılması bekleniyor. Nio, 2023'te beş yeni modele sahip olmayı planlıyor ancak şimdiye kadar sadece iki tanesi piyasaya sürüldü. Değerlendirmenin ardından NIO piyasa öncesi işlemlerde %1,85 artıda.

  Yatırım Finansman Menkul Değerler A.Ş.
  https://www.yf.com.tr/

                                  ***
                               Yasal Uyarı
 
 Burada yer alan yatırım bilgi, yorum ve tavsiyeler yatırım danışmanlığı kapsamında değildir.Yatırım danışmanlığı hizmeti ; aracı kurumlar, portföy yönetim şirketleri, mevduat kabul etmeyen bankalar ile müşteri arasında imzalanacak yatırım danışmanlığı sözleşmesi çerçevesinde sunulmaktadır.Burada yer alan yorum ve tavsiyeler, yorum ve tavsiyede bulunanların kişisel görüşlerine dayanmaktadır.Bu görüşler mali durumunuz ile risk ve getiri tercihlerinize uygun olmayabılır.Bu nedenle, sadece burada yer alan bilgilere dayanılarak yatırım kararı verilmesi beklentilerinize uygun sonuçlar doğurmayabilir.

İngiltere Savunma Bakanı Ben Wallace, bakanların Çin'den gelen yolcuların Covid kısıtlamalarıyla karşılaşıp karşılaşmayacağını gözden geçireceğini doğruladı.

 Sadece birkaç saat önce bir hükümet sözcünün, yolcuların virüs getirme riskine ilişkin artan endişeler karşısında kısıtlamalar uygulama "planları" olmadığını söylemesi, İngiliz hükümetinin pozisyonunda bir değişikliğe işaret ediyor

Türkiye’nin önde gelen dokuz bankanın ortaklığında 1995 yılında kurulan Kredi Kayıt Bürosu’nun son 4 yıldır düzenli olarak yayımladığı Tarımsal Görünüm Saha Araştırmaları’nın 2022 yılı versiyonu yayınlandı.
 
Bu araştırma raporu ile toplumun tüm kesimlerine sahadaki fiili durumu sunarak tarım sektörü için yapılacak araştırma, analiz, izleme-değerlendirme, yatırım, ürün/hizmet geliştirme, politika geliştirmelere yardımcı olunması hedeflenmektedir. Aşağıda bu yılki araştırmada öne çıkan sonuçlar aşağıda özetlenmektedir.

Araştırmaya katılan ve “fiili” olarak tarımsal üretim yapan çiftçilerin yaş ortalaması 52,7 bulunmuştur. Aynı rakamın 2020 yılında 51,3, 2021 yılında 51,1 bulunması çiftçi kesimin kısmen yaşlandığı gibi yorumlanabilecek olsa da kesin bir yargıya varabilmek için önümüzdeki yıllardaki trendin takip edilmesinde fayda görülmektedir.
Ankete katılan çiftçilerin yaklaşık yüzde 61’i sadece bitkisel üretim, yüzde 38’i karma (bitkisel+hayvansal) üretim gerçekleştirmektedir. Sadece hayvancılık yapan işletme oranı daha önceki araştırmalarda olduğu gibi yüzde 1’in altındadır.
Bitkisel üretim gerçekleştiren çiftçilerin “faal” olarak üretim yaptığı toplam arazi büyüklüğünün aritmetik ortalaması 267 dekar (26,7 hektar), geometrik ortalaması 108 dekar (10,8 hektar), harmonik ortalaması ise 39 dekar (3,9 hektar) bulunmuştur. Aritmetik ve geometrik ortalamalar 2019 yılından bu yana artarken, harmonik ortalamalar çok sınırlı bir artışa işaret etmektedir. Bu durum ülkemizde küçük işletmelerin halen en yaygın işletme tipi olduğu kanısını doğurmaktadır. Diğer yandan, aritmetik ortalamaların gittikçe artıyor olması, çiftçilerin 6537 s. Kanun ile getirilen “yeter gelirli tarımsal arazi” kavramına hızlı bir şekilde uyum sağladığına işaret etmektedir.
Çiftçiler bitkisel üretim yaptıkları toplam arazinin yüzde 29’unun kiralık olduğunu bildirmiştir.
Türk çiftçisi bir yıl içerisinde aynı yılda ortalama 3 farklı bitkisel ürün yetiştirmektedir. Bu sayı üçer yıllık dönem sorulduğunda 4’e çıkmaktadır. Dolayısıyla, Türk çiftçisinin 3-4 ürünü aynı anda ya da münavebeli olarak yetiştirdiği anlaşılmaktadır.
Daha önceki araştırmalarda olduğu gibi 2022’de de çiftçilerin en çok tercih ettiği ilk üç tarla bitkisi ismi sırasıyla buğday, mısır ve arpa, sebze çeşidi domates, meyve çeşidi ise üzüm olmuştur. Geçmiş yıllarla karşılaştırıldığında hububat ve endüstriyel bitkilere yönelim artmaya devam ederken, sebze ve meyve ürünü tercihlerinde durağanlık veya gerilemeler tespit edilmiştir. Genel olarak çiftçi tercihlerinde emek-yoğun ürünlerden mekanizasyona uygun ürünlere doğru tercih kayışı devam etmektedir. Pandemi, Rusya-Ukrayna savaşı ve bu ikisine ilave olarak hükümet tarafından hububat ve endüstriyel ürünler için açıklanan yüksek alım fiyatlarının da bu yönelimleri güçlendirdiği düşünülmektedir.
Hayvancılık yapan her on işletmeden yedisi süt inekçiliği (%70), üçü sığır besiciliği (%36), yine yaklaşık üçü küçükbaş hayvancılık (%29) yapmaktadır. Ortalama hayvan sayıları süt ineği işletmelerinde 24 (sağmal inek), besi işletmelerinde 70 sığır, küçükbaş işletmelerde 280 koyun-keçi bulunmuştur. Diğer yandan, işletme sayısı bakımından küçük işletmeler hâlâ çoğunluğu oluşturmaktadır. Geometrik ortalamalar süt ineğinde 11 adet, besi sığırında 16 adet, küçükbaşta 79 adet, arıcılıkta 45 adet olmuştur.
Araştırmada çiftçilere bitkisel ürün tercihlerini neye göre yaptıkları sorulduğunda yüzde 73’ü “önceden bildiği/ alıştığı ürünü”, yüzde 27’si “gelecek yıl fiyatının yükseleceğini tahmin ettiği ürünü”, yüzde 25’i “hayvanlarının yem olarak yiyeceği ürünü”, yüzde 23’ü ise “alıcısı çok/satışı hızlı ürünü” tercih ettiklerini belirtmiştir.
Araştırmaya katılan her 10 çiftçiden 2’si (%20) sözleşmeli tarımsal üretimde bulunmaktadır ve bu çiftçilerin yüzde 54’ü sözleşmeli üretimden memnun olduğunu beyan etmiştir. Sözleşmeli üretilen ürünlerde yasa gereği sözleşmenin zorunlu olduğu şeker pancarı (%46) başı çekmektedir. Bunu buğday, domates ve mısır takip etmektedir. Tüm çiftçiler içerisinde tütün üreticilerinin yüzde 79’unun, hıyar üreticilerinin yüzde 24’ünün, domates üreticilerinin ise yüzde 17’sinin sözleşmeli olduğu görülmüştür. Buğday ve arpa üreticilerinde ise sözleşmelilik oranı sırasıyla yüzde 4 ve 2 ölçülmüştür.
Çiftçilerin bu yıl üretim yaparken en çok karşılaştığı üç sorun sırasıyla “girdi pahalılığı” (%98), “iklimsel problemler” (%59) ve “sulama suyunun yetersizliği” (%31) olmuştur. Bu sorunları “işçi bulamama”, “kaliteli/ ucuz işgücü bulamama”, “yüksek arazi kiraları” ve “tarımsal hastalık ve zararlılar” takip etmiştir. Geçen yılla karşılaştırıldığında 2022’de iklim, sulama problemleri ve pandemiye bağlı sorunlarda düşüş yaşanmıştır.
Bu yılki araştırmada ilk defa girdi pahalılığına çiftçinin nasıl reaksiyon verdiği ölçülmüştür. Çiftçilerin yüzde 56’sı bu soruya “daha az girdi kullanarak” cevabını verirken, yüzde 39’u girdi miktarında herhangi bir değişikliğe gitmediğini belirtmiştir. Girdi fiyatlarının yüksekliği nedeniyle “üretim miktarını azalttığını” bildiren çiftçi oranı ise yüzde 31 olmuştur.
Çiftçilerin hasattan sonra, yani pazarlama aşamasındaki en önemli sorunu ise yüzde 96 ile “beklenilenden daha düşük satış fiyatı” olmuştur.
Ürün satış fiyatlarının sürekli artıyor olmasına rağmen çiftçilerin hâlâ “beklediği fiyata satamadığını” söylemesi, finansal okuryazarlık seviyesi sınırlı olan çiftçi kesiminin dolaylı olarak “kârlılığa” vurgu yaptığı şeklinde algılanmaktadır. Türkiye’de çiftçinin kârlılığı üzerine yapılan çalışmaların çok sınırlı olduğu ve bu konuda farkındalık ve gündem oluşturulamadığı görülmektedir. Bu nedenle sektörel paydaşlara gelir veya gider çalışmalarından ziyade “kârlılık” analizleri yapılması çağrısında bulunulmaktadır. Nitekim 2022 yılında Tarım-GFE ve Tarım-ÜFE birlikte hızlı bir şekilde yükseldiğinden ekonomik ve finansal analiz yapmak çiftçi açısından zorlaşmaktadır.
Ürün tipi ayırt edilmeksizin çiftçilere “ürün satış kanalları” sorulduğunda yüzde 79 ile “tüccarlar” başı çekmektedir. Bunu “doğrudan tüketiciye”, “fabrikaya/mandıraya”, “meyve-sebze haline” ve “kooperatife/birliğe” seçenekleri takip etmiştir. Geçen yıl olduğu gibi bu yıl da bir çiftçinin ortalama olarak 2 farklı satış kanalı olduğu hesaplanmıştır.
Çiftçilerin yüzde 63’ü ürünlerini “peşin”, yüzde 34’ü “kısmen peşin kısmen vadeli”, sadece yüzde 3’ü “tamamını vadeli” satmaktadır. Tamamen veya kısmen vadeli satışlarda çiftçiler alacaklarını ortalama toplam “2,8 ay içinde” ve “2 seferde/parçada” tahsil etmektedir. Geçen yıla göre peşin satışlar artmış, vadeli satışlar ve tahsilât süreleri kısalmıştır. Bu durumun yüksek fiyat dalgalanmaları ve enflasyondan kaynaklandığı düşünülmektedir.
Vadeli satışlarda çiftçilerin yüzde 29’u alacaklarına karşı alıcıdan herhangi bir alacak belgesi veya satış sözleşmesi almazken, çek alanlar örneklemin yüzde 36’sını, senet alanlar ise yüzde 10’unu oluşturmuştur. Ayrıca çiftçilerin yüzde 39’u alıcıdan “teslim/kantar fişi” aldıklarını belirtmiştir.
Vadeli satış yapan çiftçilerin yüzde 68’i bu yıl herhangi bir tahsilât problemi yaşamadığını söylerken, geri kalan kısmı satışın belgeli veya belgesiz olması fark etmeksizin alacaklarının geç ödenmesi veya eksik/hiç ödenmemesini tecrübe ettiğini beyan etmiştir. Çok yüksek bulunan bu oranlar çiftçilerde kıymetli evrak bilgisi ve bilincinin artırılması ve Karekodlu Çek Raporu gibi uygulamaların tarımsal ticarette yaygınlaştırılması gerektiğine işaret etmektedir.
Bu yılki araştırmada tarımsal gelirinden “toplamda memnun” olan çiftçiler yüzde 19’dan 21’e çıkarken, “toplam memnun olmayan” oranı da yüzde 56’dan 62’ye yükselmiştir. Her iki gruptaki oran artışına “ne memnun ne değil (kararsız)” olan çiftçi sayısındaki yüzde 8’lik düşüş neden olmuştur.
Görüşülen çiftçi hane halklarının (ailenin diğer üyeleri dâhil) yüzde 34’ünün tarımdan başka gelir getirici faaliyeti bulunmamaktadır. Geri kalan yüzde 66’nın hanesine ise tarımsal gelire ilave olarak emekli aylığı, diğer işlerden düzenli ücret/maaş, esnaf/tüccarlık gibi gelirler girmektedir.
Çiftçilere hangi finansman kaynaklarından faydalandıkları sorulduğunda yüzde 25’i “hiç birisinden (özkaynak)” cevabı vermektedir. Buna karşın bankadan kredi/kart kullananlar tüm çiftçilerin yüzde 60’ını, Tarım Kredi Kooperatifi’nden (TKK) kredi kullananlar ise yüzde 27’sini oluşturmuştur. 2022’de tarımsal kredi pazarının yüzde 70 büyümesinin bir teyidi olarak, bankalar ve TKK’den kredi kullananların oranları geçen yıla göre belirgin şekilde artmıştır.
Bankalardan kredi kullanan çiftçilerin yüzde 83’ü kredisini tarımsal işletme giderlerinin finansmanı, yüzde 51’i yatırım finansmanı amacıyla kullanırken, yüzde 15’i tarım dışı ihtiyaçlar için kullandığını belirtmiştir. Yatırım kredisi kullananlar en çok traktör/makine alımı (%63), arazi alımı (%22) ve damızlık hayvan alımı (%16) amacıyla kredi kullandıklarını belirtmiştir.
Tarım dışı kredi kullananların yüzde 67’si ev/aile ihtiyaçları, yüzde 22’si mevcuttaki başka bir krediyi ödeme, yüzde 19’u ise araba/konut alımı için kredi kullandığını belirtmiştir.
Banka kredisi kullanan çiftçilerin yüzde 51’i tek bir banka, yüzde 32’si iki banka, yüzde 9’u ise üç banka ile kredili çalışmaktadır. Çiftçi başına kredi kullanılan ortalama banka sayısı 2022’de geçen yıla göre 1,6’dan 1,8’e yükselmiştir.
Kredi kullanmayan çiftçilere nedenleri sorulduğunda yüzde 50’si ihtiyaç duymadığını belirtirken, yüzde 31’i yüksek faiz ve masrafları gerekçe göstermiştir. Faize girmek istemediğini/karşı olduğunu belirten çiftçiler ise geçen yıl olduğu gibi çiftçilerin yüzde 21’ini oluşturmuştur. Bu durum tarımda faizsiz finansal enstrümanlara yönelik bir potansiyel olarak algılanmaktadır.
Görüşülen çiftçilerden yüzde 52’si son 3 yıl içinde hiç TARSİM tarım sigortası tecrübesi olmadığı belirtirken, geri kalan yüzde 48’i en az bir kere sigorta yaptırmıştır. Tüm çiftçilerin yüzde 21’i ise sigorta yaptırmasına ilave olarak TARSİM’e hasar bildirimi yapma tecrübesi yaşamıştır.
TARSİM yaptırmayan çiftçilere gerekçeleri sorulduğunda yüzde 55’inin TARSİM’i pahalı, yüzde 35’inin ise “gereksiz” bulduğu anlaşılmıştır. Çiftçilerin yüzde 31’i ise hasar olduğunda “eksik ödeme/ödememe” nedeniyle sigorta yaptırmadığını belirtmiştir. Bu sonuçlar ülkemizde TARSİM bilincinin artırılması ve yanlış algıların düzeltilmesi açısından ele alınması gereken noktalara işaret etmektedir.
Bu yıl görüşülen çiftçilerde akıllı cep telefonu sahipliği yüzde 82, klasik cep telefonu (internetsiz, feature phone) ise yüzde 18 ölçülmüştür. PC, laptop ve tablet sahibi olan çiftçiler sırasıyla yüzde 23, yüzde 10 ve yüzde 3 olarak bulunmuştur.
Geçtiğimiz yıl çiftçilerin yüzde 23’ü internet kullanmadığını söylerken, bu yıl oran yüzde 20’ye düşmüştür. Çiftçilerin yüzde 78’i ise internete cep telefonu ile bağlandığını belirtmiştir.
Çiftçilerin mevcutta kullandığı dijital bilgi servislerinde “zirai hava ve meteorolojik bilgi servisleri” (%79), “tarımsal haberler” (%52) ve “ürün/girdi fiyatları” (%30) başı çekmiştir. Bu yıl “ürünler/üretim teknikleri” (%19) ve “hastalık ve zararlılar” (%17) geçen yıla göre belirgin biçimde düşmüştür. Bu düşüşte tarım sektöründe agronomik (üretime dayalı), ekolojik (iklimsel) ve biyolojik problemlerin de 2022’de azalmış olmasının etkili olduğu düşünülmektedir.
Çiftçilere “mevcutlara ilave olarak” hangi dijital servislere ilgi duydukları/ihtiyaç hissettikleri sorulduğunda ise ilk üç sırayı “ürün/girdi fiyatları” (%33), “uydudan arazi takibi” (%24) “internetten/cepten tarımsal soru sorma” (%21) paylaşmıştır. Geçtiğimiz yıl son sıralarda olan “ürün/girdi fiyatları” bu yıl en çok talep gören servis olmuştur. Bu durumun 2022’de ürün ve girdi fiyatlarının çok sık değişmesi ve yükselmesinden kaynaklı olduğu tahmin edilmektedir. Diğer yandan 2020 ve geçtiğimiz yıla göre büyük ölçüde irtifa kaybeden “uydudan arazi takibi” ve “internetten/cepten soru sorma” servislerinin artık “yeni” vasıflarını kaybettikleri anlaşılmaktadır.

Takasbank Para Piyasası’nda bugün 23,880,999,000-TL'lik işlem hacmi gerçekleşti. Dolar bazında ise bu 1,277,304,668 oldu.

.